Hiç kuşkusuz ki silikon yongalar, dünyanın ‘dönmesini’ sağlayan aygıtların oldukça ehemmiyetli ve hatta belki de en ehemmiyetli parçası. Otomotiv sektöründen elektronik sektörüne, pek çok değişik sektör imal için yongalara lüzum dinliyor.
Ancak COVID-19 pandemisinin bütün dünyayı tesiri altına aldığı 2020 senesinden beri dünyada çok ciddi bir yonga kıtlığı kasveti yaşanıyor. Şu takribî iki senelik süreçte pek çok sektörde yonga krizi sebebiyle yapıma ara verilmesi gerekti ve pek çok fabrika da imal yapamadığı için kapatılmak zorunda kaldı. COVID-19 salgının bu krizin yaşanmasındaki en ehemmiyetli sebeplerden birisi olduğu doğru; fakat bu demek değil ki tek neden bu. Yonga krizi hakikatinde pek çok değişik etmenin birleşmesinin bir neticeyi olarak ortaya çıktı. Gelin bu etmenler neymiş, birlikte bakalım.
Yonga krizinin bu derece büyümesindeki en büyük faktörlerden ikisi, yonga üreticilerinin dikkatini sürüklemek ismine bazı sanayiler arasında yaşanan rekabet ve son derece makûs bir tasarılama. Natürel afetlerin bile bu krizde rolü olduğunu düşündüğümüzde yonga krizinin yanlış zamanda denk gelen bir dizi sualin ürünü olduğu söylenebilir.
IDC’den yarı geçirgen grubun Program Başkan Dayanakçısı olan Mario Morales’e göre birincil sebep; silikon yonga üreticilerinin başta otomobil üreticileri olmak üzere bütün sektörleri tatmin etmeye yetecek kadar imal yeri inşa etmeleri için yeteri kadar teşvik olmaması. Morales, pandemi esnasında beceriksizlik sebbeiyle otomotiv sektöründeki orijinal teçhizat üreticilerinin tedarik zincirindeki çoğu siparişi iptal ettiğini ve bu gidişattan mutsuz olan tedarikçilerin salgına karşın iyi vaziyette olan başka pazarlara yöneldiğinin altını çiziyor.
Tabii meseleler bununla da hudutlu değil. Görünen o ki yonga krizinin ilk izlerine pandemiden 2 sene evvelinde, 2018 senesinde tesadüfmek muhtemel. Mesela 2018’in sonbaharında ABD’nin Çin’e ticari yaptırımlar uygulanması kararını alması sonrasında Çin’in en büyük uslu telefon üreticilerinden birisi olan Huawei, yaptırımlar uygulanmadan evvel büyük çaplı bir yonga siparişinde bulundu. Bunun gerisinde kalmak istemeyen Apple ve öbür rakipler de natürel olarak Huawei’nin yolunu takip etti.
Bataryayı olan veya duvara monte edilen hemen hemen her şey yonga tabanlı teknolojiden faydalanır. Karantinalarla birlikte pek çok insanın konuta tıkılıp kalması ve konuttan çalışmak zorunda olması sonrasında bulut bilişim hizmetlerine olan arz tavan yaptı. Bununla birlikte dünyanın en popüler elektronik ürünü olan uslu telefonlara olan alaka her geçen gün daha fazla çoğalmakta; kripto teşebbüsçülerinin de olaya dahil olarak grafik işletim birimlerine GPUs yöenlmesiyle mesele giderek büyüdü ve büyümeye de devam ediyor.
Yarı geçirgenler gibi öğelerin karışıklığı da ehemmiyetli etmenlerden birisi. Intel’in daha önceki işvereni Craig Barrett’e göre firmanın mikroişlemcileri, bir insan tarafından yapılmış en karışık aygıtlar. İmal süreci öylesine duyarlı ki, yarı geçirgenlerin yapıldığı odalar sağlık kurumu ameliyathanelerinden bile daha pak! Başka Bir Deyişle anlayacağınız son derece güç bir imal sürecine sahipler ve imal için lüzumlu olan müddet ile milyarlarca dolar para da cabası. Öyle ki bir yongayı baştan sona yapması takribî 3 ay alıyor ve bu süreçte milyar dolarlık cihazlara lüzum dinleniyor.
Bütün bunların yanında bazı dış etmenlerin de katkısı oldu. ABD’nin yonga imalinin büyük bvefatının yapıldığı Teksas’taki elektrik kesintileri ve Tayvan’daki kuraklık da kıtlığa katkıda bulundu. Tayvan hükümetinin emirleri dolayısıyla dünyanın en büyük yonga üreticisi TSMC, yonga yapımı için oldukça ehemmiyetli olan su kullanımını eksiltmek zorunda kaldı ve bu sebeple imal de eksildi.
Hal böyle olunca yonga üzerine heyeti olan bütün sektörlerde ciddi dalgalanmalar yaşandı. Son iki senede özellikle otomobil yapımında mecburi azalmaya gidilmesiyle birlikte krizin etkilediği bütün sektörlerde ürün kıtlığı yaşanmaya başlandı ve bu da rekor çoğalışlarla maliyetlere yansıdı. Çoğu otomobil üreticisi devi fabrikalarını kapatırken, bazıları da gidişata geçim sağlamak emeliyle ürün tasarımlarında farklılığa gitti. BMW gibi markalar artık bazı modellerinde dokunmatik ekran olmayacağını sarihlerken, Tesla alıcıları da yeni aldıkları vasıtalarındaki AKILB bağlantı noktalarının yetersiz olduğunu belirtti. Öbür bir tarafta mobil sektörü için de aynı vaziyet geçerli. Mobil üreticisi devi Apple, daha evvel yaptığı bir açıklamayla yonga krizi suratından iPhone 13 arzlarına yetişemediğini duyurmuştu. Peki bu kriz ne zaman bitecek?
Çoğu birey küresel yonga kıtlığının 2022’de sona ereceğini varsayım etse de Intel CEO’su Pat Gelsinger’a göre bu en erken 2023’de muhtemel olacak. Krizin 2022’de çözüleceğine inananlardan AMD CEO’su Lisa Su ise imalin güç olacağını; ancak krizin önümüzdeki sene birden olmasa bile zamanla daha iyi bir hal alacağını düşündüğünü aktarıyor.
