Port Royal; günümüzdeki politik vaziyete göre Jamaika’nın başşehri Kingston’ın liman bölgesine yakın olarak kurulan köyden hallice bir kasaba. İsmi her ne kadar Asil Liman anlamına geliyor olsa da öyküsü pek asilmiş gibi durmuyor.
Port Royal Kasabası, 1494 senesinde o zamanki ismiyle Karayipler’de İspanyol’lar tarafından keşfedilip kurulan ve kısa zamanda bölgedeki en ehemmiyetli ticaret merkezine dönüşen bir adacıktı. Bölge İspanyol işgalinde Tiano, İngiliz koloni yarıyılında ise Cagway olarak da adlandırıldı. Bir zaman sonra stratejik konumundan dolayı Port Royal, bir korsan diyarı haline geldi. Bir Hayli yazılı dokümanda 1660’lı senelerde bölgenin korsan ütopyası haline geldiği yazılıdır. Hepimizin ismini bir yerlerden dinlediği, dünyanın en ünlü korsanı Edward Teach ya da öğrenilen ismiyle Korsan Bay Karasakal da Port Royal’in en büyük hayranlarından biriydi.
Özellikle İspanya ve İspanyol gemilerine saldırmak isteyen korsanlar, Port Royal’i üs olarak kullandılar. Bu yarıyılda korsanlık faaliyetleri ile tanınan bir hayli teşkilat buluşma merkezi olarak Port Royal’i seçim etmişti. Port Royal, korsanların üssü olmadan evvel zenginlerin ahlakaltı cümbüş gecelerinin merkeziydi. 1692 senesinde alana gelen tsunami ve zelzele ile neredeyse tam albenisini kaybetti ve boşaltıldı. Bölge artık Yeni Dünyanın Sodom’u olarak anılmaya başlandı. Sodom, İncil’de de ismi geçen ve Yaradan tarafından yok edilen şehirlerden biriydi.
Yaşanan büyümelerle Port Royal hakikat anlamda korsanların üssü haline geldi. Korsanlar için Port Royal’in ehemmiyeti; ticaret yollarına yakınlığı başka bir deyişle stratejik konumu ve limanın gemi bakımlarını sağlayacak kadar geniş olmasıydı. Bölgeye bu yarıyılda sıklıkla hücumlar tertip eden İngiliz, Fransız ve İspanyol donanmaları, Port Royal Korsanları’nca her seferinde hezimete uğratıldı.
Uzunca bir vakit Port Royal; korsanlar, kuyumcular, tüccarlar ve keresteciler tarafından kullanıldı ya da sömürüldü. Bu süreçte yine cümbüş merkezi ve seks cenneti kimliğine bürünen Port Royal; ekonomik olarak da büyük bir çark oluşturdu. Hatta ekonomi o kadar büyüdü ki; ticarette mülk değiş tokuşu yerine madeni paraya geçildi.
18. asrın başlarında Port Royal’in üzerindeki makûs imajı silmek için banalleşme adımları atılmaya başlandı. Fakat bu kere de bölgede köle alışverişleri yaygınlaştı. Zamanla günümüzdeki Jamaika’nın himayesine giren Port Royal, geçiş yarıyılında ise bir infaz adasına dönüştü. Charles Vane, Calico Jack ve Mary Read gibi dünyaca ünlü korsanlar başta olmak üzere bir hayli korsanın infazı, ibret-i alem için Port Royal’de yapıldı. Bu süreçte yalnızca bir ayda 41 üst düzey korsan infaz edildi.
19. asırda ise bölge iyiden iyiye İngilizler’in hakimiyeti altına girdi ve yeni bir yapılanma başladı. İngilizler tarafından bölgeye çok rakamda tersane, ambar, kooperatif, sağlık kurumu, atölye ve zorunlu öbür yapılar inşa edildi. Öyle ki bu yatırımlar neticesinde bölgedeki popülasyon süratle arkasıydı. Hatta yapılan bir sayımda 6500 popülasyon ve 2 binden fazla ev olduğu ortaya çıktı. Bölge üzerinde artan insan popülasyonu ve birliktesi gelen yapılar; bölgenin taşıyabileceği oranı geçince tabiatın insanoğlundan aldığı intikam bir hayli acı oldu. Bölgede yaşanan devasa zelzele ile Port Royal neredeyse bakiliğe uğurlandı. Afetlerden dolayı 3 bin, hemen ardından yaşanan salgın hastalıktan dolayı 2 bin; toplamda 5 bin birey yaşamını yitirdi. Bu afetler ile Port Royal’in 2/3’si tamamen battı ve kalan 1/3’in yaşam için pek tehlikesiz olmadığına karar verildi. Buna karşın sonraki senelerde kerelerce defa kalan kısım onarılıp yine yaşama kazandırılmaya çalışıldı. En sonunda 1907 senesinde yaşanan bir zelzele ile kalan kısımlar da yok oldu.
Bugün Port Royal’den günümüze kalan, bir topçu ambarı olan The Giddy House ve batık bir kasabadır. Bu ambar ve batık kasaba her sene binlerce turist sürükleyen bir cazibe merkezi olmakla beraber, UNESCO tarafından da gözetmeye alınmıştır. Ayrıca günümüzde özellikle dalış turizmi ile ilgilenen şahısların uğrak noktası olan Port Poyal’in Jamaika’ya ciddi bir ekonomik getirisi olduğu da öğreniliyor.
Peki ya sizler daha evvel Port Royal efsanesini dinlemiş muydunuz ve Port Royal hakkında neler düşünüyorsunuz?
